Is seksueel misbruik te vergeven?

‘Aad is dood…’
Met ingehouden adem kijk ik mijn oma aan. Ze weet ervan… Van dit onbesproken ding. En ik weet dat ze mijn reactie in de gaten houdt. Het blijft stil.
Geen beelden, intrusies, lijfelijke gewaarwording of beknellende emoties. Ik ben er zelf een beetje onthutst van. Het dominante monster uit mijn kindertijd is als een zielige, eenzame oude man gestorven. Ik meen het als ik haar zeg dat ik dat treurig vind. Ik word mij opnieuw bewust van de kracht van vergeving.

‘Nou, heel nobel hoor, dat je hem vergeven hebt. Maar wat mij betreft is het prima dat hij dood is…’
Mijn schoonzus is broodnuchter en goudeerlijk en spreekt uit wat de meeste denken. Haar reactie ‘galg’ begrijp ik ten volle en is menselijkerwijs logisch. Maar als overlever van het gruwel van misbruik, kijk ik anders tegen ‘mijn’ dader aan. Ik heb een verleden met deze man gehad. En ondanks dat ik geen weerwoord voor mijn schoonzus had, heb ik dat wel op zijn daden. Daarom dit blog.

Trauma is een feit

Maar ik ga en kan het niet bagatelliseren natuurlijk. Seksueel misbruik is traumatisch in de diepste zin van het woord. Het versplintert je gehele identiteit, ontneemt het gevoel van veiligheid, verkilt je waarneming van de wereld, belemmert het ontwikkelen van gezonde grenzen, vermorzelt je gevoelens van eigenwaarde en verdraait je perceptie van liefde.

Als ik terugdenk aan mijn kwetsbaarheid als kind en hoe daar gebruik van werd gemaakt, dan bezorgd mij dat soms nog steeds een dof gevoel. Ik vind het bijvoorbeeld moeilijk om de eerste pagina’s van mijn boek te lezen: dat ik o.a werd misbruikt op de dag dat mijn moeder stierf. En als ik misbruikzaken op televisie zie slik ik mijn tranen weg. Of als ik voor een gynaecologisch onderzoek naar het ziekenhuis moet, voel ik letterlijk hoe mijn systeem op een dieper niveau een koppeling maakt naar mijn kindertijd en zichzelf uitzet.
‘Vind je dit vervelend?’, zegt mijn arts dan meelevend. Dat helpt, ik kan relativerend in lachen uitbarsten en zeg: ‘Nee doc, mensen vinden het prettig dat je met een lamp tussen hun benen staat te staren.’

Dit overwinnen is echter door donkere kelders met dikke deuren dolen. Vergeving is een sleutel.

#MeToo

Waarom leg ik zo de nadruk op vergeving? Omdat het een boodschap is die ik weinig hoor. Begrijp me niet verkeerd. De #MeToo ‘beweging’ is weer een beetje teruggelopen. Verhalen met de meest gruwelijke openbaringen, details, bekentenissen, gevolgen, gebroken levens en vervlogen dromen werden kenbaar gemaakt én er werd gehoor aan gegeven. Helaas veelal schaamteloze praktijken gebeurde binnen kerkelijke kring. Hier werd spijtig genoeg de slachtoffers vergeving door de strot geduwd ter christelijke plicht, maar was eigenlijk een genoegdoening aan de daders. Dit is niet oké. Vergeving is dan wel een sleutel, maar wel eentje van binnenuit. Een wilsbesluit.
De vaak gebruikte mantel der liefde werkt alleen als hij van binnenuit wordt uitgevouwen en niet wordt gebruikt ter toedekking. Dan gaan dingen rotten, verstikken, zweren, stinken en versterven iemand. Vergeven is dan ook een geestelijke zaak waarin vertrouwen, moed en kracht van een liefhebbende God moet komen. Een God die beseft dat het diepe gekwetst zijn een zaak van de ziel is, die een leer en verwerkingsproces door moet. Wonden tekenen immers je identiteit. Je faalt niet als je niet kan vergeven. Maar zoals leven in de pijn van het verleden soms (plat gezegd) een ‘macht der gewoonte’ is, zo kan ook vergeven een macht worden die sterker is. De consequentie van een betonen van dit kaliber van genade is groter dan het leed dat overblijft. Die boodschap die moet groeien, maar ook een boodschap die ik heb gemist.

Kerneigenschap

Vergeving is een kerneigenschap van God.
Het bekendste gebed dat bestaat, het onze Vader zegt, ‘vergeef ons onze schulden zoals wij ook onze schuldenaren vergeven’.
Jezus Zelf, die op het dieptepunt van Zijn leven aan het kruis hing, riep: ‘Vader, vergeef het hun, want zij weten niet wat zij doen’, gaf hier een ongehoorde boodschap aan allen die Hem geloven en die dat niet doen. Wij weten niet wat wij (ermee moeten) doen, wij hebben vergeving nodig.

Het Hebreeuwse begrip van vergeven heeft dan ook een meer toegespitste betekenis dan het woord aan kracht in onze taal heeft. Het heeft namelijk te maken met ‘opheffen’ of ‘niet langer laten rusten op’. In de essentie is het dus een vorm van loslaten.
Je kiest ervoor je niet langer bezig te houden rechter te willen spelen over de daden van de ander. Je neemt verantwoordelijkheid over jouw eigen leven en de invulling daarvan.
De daden, schuld en het onrecht bestaat nog steeds maar wordt niet langer gevoed door negatieve aandacht.
De bijbel leert dan ook dat vergeven het vrijzetten van die ander omsluit. Je maakt er Gods zaak van. Hij is Rechter. Wat iemand zaait, zal hij oogsten.

Is dit hele concept van vergeven makkelijk? Ja en nee.
Ook ik moest leren de pijn los durven laten en het onbekende te omarmen. De daad van het misbruik niet langer zien als deel van mijn geheel. Ja, het had mij gevormd, maar was het een vorm die mij aanstond? Voor mij was vergeven het begin van mijn proces van genezing. Voor anderen vergeving de afsluiting. Zelfs wetenschap onderbouwt dat volkomen genezing, niet losstaat van vergeving.

Onbegrijpelijke genade

Gods opdracht om elkaar te vergeven lijkt hard. Kijk, dat Hij dat doet is al mindblowing, maar elkaar dan ook nog eens vergeven? Het is weggeschoven onder iets wat voor watjes is en de weg van de minste weerstand. Is het stiekem juist niet heel sterk? Vergeving vragen is genade vragen. Genade tonen is niet voor watjes. Het vraagt je emoties te beheersen. Het is iemand een onverdiend geschenk kunnen geven. Vergeving is hiermee werkzame genade. Vergeving en genade zijn ware en zware woorden in de bijbel. Ik wil dan ook een vers citeren die er in eerste instantie niets mee te maken lijkt te hebben.

‘Want levend en krachtig is het Woord van God, en scherper dan een tweesnijdend zwaard: het dringt diep door tot waar ziel en geest, merg en been elkaar raken en het is in staat de opvattingen en gedachten van het hart te ontleden. Niets van wat geschapen is blijft voor Hem verborgen, alles is onverhuld en volkomen zichtbaar voor de ogen van Hem aan wie wij rekenschap af moeten leggen’ Hebreeën 4:12,13

Het schrift is onbetwistbaar.
Het Woord van God zegt dat een ieder vergeving nodig heeft. Het is krachtig en levend. Het scheidt zaak en bijzaak. Het belicht recht en onrecht.
Niet iedere dader vraagt zijn slachtoffer om vergeving. Niet iedereen vraagt God om genade. Kom je dan in een patstelling terecht om niet te hoeven vergeven? Nee.
Het geeft je de keuze je gevoel en daarmee je eigen wil, levenszin, verlangens, bedenksels, meningen en gedachten achterna te lopen óf de bereidheid jouw wil neer te leggen voor die van Hem. Erop vertrouwende dat Hij de Rechter is, zoals er staat dat wij allen rekenschap af moeten leggen.

De weg van God in het vergeven van elkaar lijkt en is hierin tegennatuurlijk omdat het IK niet meer centraal staat. (Want waarom zou IK moeten vergeven voor wat HIJ/ZIJ mij hebben aangedaan?)
Betekend dit dan ook dat als je wel vergeeft je weer gezellig samen koffie gaat zitten drinken? Weet je, vergeven is voor ons mens niet per definitie vergeten. Waarom zou ik zo iemand opnieuw de kans geven mij te beschadigen?

Opgeruimd staat netjes

Wat doet vergeving voor mij?

Dit wilsbesluit, het diepe besef iemand iets kunnen geven wat hij niet verdiende, transformeerde echt niet direct mijn emoties. Als Aad tien jaar eerder had gestorven had ik, gezien mijn karakter, waarschijnlijk cynisch aan zijn graf gestaan en er een bloemetje opgelegd met het opschrift: ‘Bedankt, opgeruimd staat netjes’. Maar vergeving leerde mij dat hij niet verantwoordelijk was voor de inhoud, emoties en gedachtes over mijn eigen leven. Dat mijn verleden met hem niet betekende dat ik ook mijn toekomst met hem in hoefde te vullen.
De pijn en de angel is eruit. De verwarring is weg. De emoties genezen en gezond. De gebeurtenis blijft bestaan maar heeft een nieuw kader. De kern is hersteld.

Ik hoop oprecht dat lezers die worstelen, naasten of zelfs hulpverleners, dezelfde sleutel zien als ik zie. Dat we elkaar er soms, zelfs te midden van alle pijn, erop mogen attenderen. Heb je nog iemand te vergeven?
En dat mensen die hun wenkbrauwen ophalen zich beseffen dat het een keuze is: de keus om God en Zijn liefde hoger te achten dan de mensen die je schade aan hebben gedaan. Want vasthouden aan dat laatste, dat zal je leven blijven tekenen. Het is het zelf drinken van gif terwijl je hoopt dat de ander eraan sterft.
En vasthouden aan de waarheid, maakt vrij.

Opgeruimd staat netjes.